نغمه دریا؛ شاعرانه ای به دور از فرمول های آمریکایی - آی تی گپ

داستان این فیلم بر یک ماجرای اساطیری فریبنده که ریشه در فرهنگ شگرف فولکلور ایرلندی دارد، متمرکز است و قدرتمندانه از احترام از دست رفته برای حفظ توازن طبیعت با از دست دادن سنت های قدیمی در جامعه مدرن صحبت می کند.

تام مور کارگردان این اثر که پیش ازاین برای راز کِلز هم پیروز به نامزدی اسکار شده بود، بار دیگر در انیمیشن نغمه دریا یک تجربه مجذوب کننده پر زرق و برق و مجلل از روایت یک فانتزی در ناب ترین و بهترین فرم و شکل ممکن را ارایه می کند.

کارگردان با همکاری ویلیام کالینز به عنوان نویسنده فیلمنامه به مدت چهار سال کار کردند تا به اتفاق هم در داستان تجدیدنظر و متن اولیه را بازنویسی کنند.

این انیمیشن با الهام از داستان اساطیری سلکی ها ساخته شده که ریشه در فرهنگ فولکلور ایرلند دارد. بر این اساس سلکی ها موجوداتی نیمه انسان نیمه فوک دریایی هستند. فوک های دریایی با رسیدن به خشکی به انسان تبدیل می شوند اما روزی آخرین سلکی تصمیم می گیرد برای همیشه به دریا بازشود.

دستاوردهای نغمه دریا

این انیمیشن به تهیه کنندگی کارتون سالون هم به عنوان یکی از 20 انیمیشن فهرست اولیه نامزدهای دریافت اسکار در بخش بهترین انیمیشن سال 2014 انتخاب شد و هم به فهرست نهایی این رقابت راه یافت.

نغمه دریا جایزه ویژه هیات داوران جشنواره بین المللی سینمای انیمیشن فرانسه را به دست آورد و گرچه در 7 بخش چهل و دومین جوایز آنی در سال 2014 نامزد شد، اما هیچ یک از جوایز را کسب نکرد.

این انیمیشن به پیروزیت هایش در سال 2015 نیز ادامه داد و نامزد بهترین فیلم بلند انیمیشن از چهلمین جوایز سزار فرانسه شد و جایزه نوزدهمین دور جوایز ستلایت را نیز به عنوان بهترین انیمیشن دریافت کرد.

این انیمیشن اولین اکران خود را در ماه سپتامبر و در جشنواره فیلم تورنتو تجربه کرد. اکران عمومی این فیلم در کانادا در ماه دسامبر صورت گرفت و تاکنون در فرانسه، بلژیک و دانمارک به نمایش درآمده است. تابستان 2015 ایرلند و بریتانیا میزبان این فیلم خواهند بود.

با وجود داشتن یک سرمایه گذار در آمریکا، مور از تبدیل این انیمیشن به یک کار کمدی که مورد پسند مخاطب آمریکایی قرار بگیرد خودداری و بر حفظ مدل اروپایی کار تاکید کرد به همین دلیل به قول خودش به گردباد تولید مشترک بین پنج کشور وارد شد و از سرمایه گذار آمریکایی گذشت.

قصه از کجا شروع شد؟

بن و سائوریس خواهر و برادری هستند که در یک فانوس دریایی کنار دریا با پدر خود که سال هاست به علت از دست دادن همسرش غمگین و پریشان است، زندگی می کنند. اگر چه بن 10 ساله از مسئولیتش به عنوان برادر بزرگتر به خوبی آگاه است، اما از اینکه خواهرش که چهار سال دارد در نهایت یک کلمه حرف نمی زند ناامید است.

روزی سائوریس یک فلوت صدفی که متعلق به مادرش بوده پیدا می کند، موسیقی مسحورکننده ای که این صدف ایجاد می کند هم یک وسیله ارتباطی است و هم کلیدی برای یک راز عمیق جادویی که ریشه در گذشته مادر آنها دارد. بعد از اینکه آنها می روند تا با مادر بزرگ خود در شهر زندگی کنند، سائوریس و بن باید تلاش کنند که راه خانه شان را پیدا کنند.

بن به زودی متوجه می شود که خواهرش دارای قدرتی ا ست که می تواند آنها را به قلب یک داستان قدیمی که قبلا مادرشان تعریف کرده ببرد، اما برای زنده کردن این داستان او باید اول صدایش را پیدا کند و بر عمیق ترین ترس های خود غلبه کند.

شخصیت ها

بن: در سال 1987 بن 10 ساله است. او عاشق آثار کمیک است و می خواهد به خواهرش کمک کند تا با جهان ارتباط برقرار کند.

سائورس: این دختر 4 ساله با ظاهری مهربان هرگز حرف نزده است. او همه تلاشش را می کند تا برادرش همیشه متوجه او باشد. این خواهر و بردار با کمک هم باید جهان پریان را نجات دهند. او می تواند به یک فوک تبدیل شود و همراه برادرش به سفری ماجراجویانه برود تا بتوانند روح جهان و سایر موجودات جادویی را که مثل او هستند نجات دهند.

کانر: پدر این دو بچه، محافظ فانوس دریایی است. گذر ایام او را به مردی تلخ بدل کرده که در زندگی به چیزی امیدوار نیست. تنها دختر کوچکش می تواند لبخند را به لب او بیاورد.

برونا: مادر خانواده زندگی رازآمیزی در ارتباط با اسطوره ها دارد و دانش او چیزی است که بن امیدوار است تا بتواند از آن برای درک همه آنچه او می دانست استفاده کند.

تلفیقی از یک داستان اساطیری و یک داستان مدرن

تام مور کارگردان این فیلم می گوید بعد از ساختن راز کلز به ساخت یک فیلم مرتبط با افسانه ها فکر می کرد تا اینکه در تعطیلات با پسر ده ساله اش در سواحل غرب ایرلند یک سری فوک دریایی دید که توسط ماهیگیران در ساحل کشته شده بودند. خانمی که مالک کلبه ای در ساحل بود، گفت 50 سال پیش کسی با فوک ها این کار را نمی کرد چون مردم اعتقاد داشتند که آنها سلکی هایی هستند که به خشکی پناه آورده اند.

در واقع ماجرای سلکی ها در داستان های عامه ایرلندی که روح کسانی که در دریا مرده یا گم شده بودند به خشکی می رساندند، بن مایه این قصه شد.

مور می گوید: این داستان قدیمی که بخشی مهمی از فرهنگ ما بود نه تنها می تواند برای گردشگران جذاب باشد، بلکه به عنوان بخش ارزشمندی از فرهنگ ما می تواند به حفاظت از محیط زیست و حتی روابط ما با یکدیگر کمک کند. با وجود اینکه داستان مملو از سحر و جادوست اما می تواند روشنگری برای یک جامعه کوچک و راهی برای درک بهتر جهان باشد.

او که اعتقاد دارد افسانه ها و داستان های پریان معمولا ناراحت کننده و مالیخولیایی هستند، با همکاری ویل کالینز فیلمنامه نویسی که با او کار می کرد، تلاش کردند تا از این سطح فراتر بروند و با پیوند قصه با جهانی مدرن، گامی به جلو بردارند.

کیفیت تکنیکی انیمیشن

الگوی کارگردان برای شکل دریافت این انیمیشن فضایی کار شده با آبرنگ با الهام از کارهای پل هنری نقاش مشهور بود.

آدرین مریگو کارگردان هنری فیلم نیز کاملا توانایی این را داشت که نورهای متمایزی را که در ایرلند وجود دارد وارد این کار کند. وی که اصالتا فرانسوی است اما سال ها در ایرلند زندگی کرده، از انیمیشن راز کلز با مور همکاری کرده است. تجربیاتی که او از عکاسی و تصویرسازی داشت نیز کمک کرد تا فضایی متفاوت شکل بگیرد.

به گفته مور که عاشق آثار میازاکی است، منبع الهام او برای ساخت نغمه دریا انیمیشن همسایه من توتورو بود: سراسر درد و رنج و غم و ناراحتی، اما ما می خواستیم فراتر از آن برویم.

کارگردان که خودش نقاشی کشیدن را دوست دارد، می گوید همین عاملی شد که وارد موضوع سه بعدی نشود و به شیوه گرافیک کامپیوتری فیلم نسازد. تلاش هنری این انیمیشن بر این متمرکز است تا چشم اندازها و مناظر طبیعی ایرلند را در مرکز فیلم قرار دهد. تحقیقاتی هم در زمینه حجاری و نقاشی روی دیواره های غار و سنگ های دوران پیش از سلتیک، به نحوه شکل دریافت تصاویر کمک کرد.

در واقع تک تک فریم های این فیلم که مخاطب را یاد نقاشی های آب رنگی روستایی می اندازند، یک کیفیت هنرمندانه خاص در خود دارند. از دریا گرفته تا شهر، جنگل و جهانی زیرزمینی خارق العاده این فیلم، مقدار جزییاتی که در ساخت تک تک موجودات و فضای آن استفاده شده نفس گیر است. از هیچ چیز دریغ نشده است. نحوه برخورد آن ها تا حدی دقیق بوده که حتی تمامی برج های ارتباطاتی فیلم هم یک نوع طراحی خاص خود را دارند. انیمیشن این فیلم که از طراحی های کامپیوتری به دست نیامده، یک احساس زیبایی شناسانه بصری دارد که به نظر می رسد متعلق به این جهان نیست.

منتقدان چه گفتند

این فیلم در وبسایت نقد راتن تومیتوز پیروز به کسب امتیاز فوق العاده 98 درصد از میان 30 نقد مختلف شد و در وبسایت متاکریتیک هم از میان 22 نقد مختلف پیروز به کسب امتیاز 85 از 100 شد.

فیلم از همان اول با نقدهای به شدت مثبت روبه رو شد. مرور برخی از این نقدها به درک فیلم کمک می کند.

نقد تاد براون موسس و سردبیر توییچ فیلم

نغمه دریا داستانی است که کارهای هنری فوق العاده زیبا را با شخصیت های مختلف و همچنین ریشه های عمیق اما طبیعی داستان های محلی و جادو همراه می کند و یک کیفیت تضمین شده و ابدی در خود دارد. از آن نوع داستان هاست که احساس می کنید همیشه در مکانی برای خود وجود داشته و تا حالا منتظر بوده که برای همه تعریف شود.

نقد پیتر دبروژ از ورایتی

تام مور انیماتور ایرلندی با فیلم نغمه دریا جای خود را به عنوان محافظ فرهنگ سلتیک و آثار کارتونی کلاسیک مستحکم تر می کند. با فیلمی که بعد از راز کلز (که سال 2010 به طور تعجب آوری نامزد دریافت جایزه اسکار شده بود) ساخته شده و مور سبک طراحی با دست را به طرزی حیرت انگیز به یک داستان دیگر که از افسانه های ایرلندی الهام گرفته پیوند می زند؛ اما این بار او رشته جادویی خود را در پیش زمینه یک داستان امروزی می تابد و در عین حال برای مرجع های بصری خود، بیشتر و بیشتر وارد نقاشی های سنگی باستانی ایرلند می شود.

در حالیکه کارتون های آمریکایی شدیدا بر پایه داستان و شخصیت جلو می روند، آثار مور در درجات مختلف دیگری نیز عمل می کند و از تماشاچیان انیمیشن که پیش از این چند فرمول برای تماشای فیلم یاد دریافتد می خواهد تا ذهن خود را نسبت به تجربه ای شاعرانه تر باز کنند.

با این وجود، هسته احساسی فیلم خیلی هم با یک فیلم احساسی که توسط استودیوهای بزرگ ساخته شده باشد - مثل شجاع - متفاوت نیست. داستان درباره شخصیت مادرانه گمشده ای است که نیم انسان و نیم سیل (فوک دریایی) است و یک شب درون موج ها ناپدید می شود و همسر و دو فرزندش را با سوال های بی پاسخ بسکمک رها می کند.

با توجه به راستا غیرمستقیمی که برادر بزرگتر یعنی بِن (با صدای دیوید راوله) و خواهر کوچکتر ساکتش یعنی سائوریس برای آشکار کردن این راز خانوادگی پیش رو می گیرند، مور و ویل کالینز همراه فیلمنامه نویسش به نظر می رسد که می خواهند آن قالب ساده گرای جوزف کمپبلی که بسکمک از کارتون های غربی از آن پیروی می کنند رد کنند.

ایده اصلی این نیست که یک افسانه محلی را تبدیل به یک فرمول راحت دیزنی بکنند، بلکه می خواهند سبک درست انیمیشنی را پیدا کنند که می توانند از طریق آن سنت های روایتی فرهنگی خود را انتقال دهند. این انحراف ها از هنجارهای معمولی، تجربه تماشای فیلم را خاص می کنند و در عین حال شخصیت های بامزه و تا حدودی ساده گرا از این مساله اطمینان حاصل می کنند که تماشاچیان جوان هم می توانند از تماشای آن لذت ببرند.

نقد کارلوس آگویلار از ایندی وایر

تماشای نغمه دریا آشکارا نشان می دهد که این فیلم یکی از زیباترین انیمیشن هایی است که تا به حال ساخته شده و الماسی است که پر از جادوی اطمینان بخش و تاثیرگذار است.

اثر جدید تام مور نوع خاص و معجزه آسایی از کیمیای انیمیشنی است. انگار که در پتویی که از رویاهای جادویی حیرت انگیز بافته شده پیچیده شده باشید. تجربه تماشای این فیلم خارق العاده است و فانتزی را در پاک ترین حالت خود نمایان می سازد. کمپانی کارتون سالون بار دیگر داستان های محلی ایرلندی را به نحوی بازسازی کرده که به طرز غیرقابل تصوری جذب کننده است و نمی توان تسلیم زیبایی آن نشد.

نغمه دریا که پر از گرمای کلاسیک است، ساخته شده تا به همه یادآوری کند چرا انیمیشنی که تا این حد خارق العاده ساخته می شود، وسیله ای بسیار زیباست. رنگ، فرم و حرکت سیال با سبکی فراموش نشدنی به خدمت داستانی گیرا درآمده اند.

فضای اثیری فیلم بخش مهمی از قدرتش را مدیون موسیقی خاطره انگیز برونو کولیس است. موسیقی او پلی بین دو جهان می سازد و طنینی زیبا و اسرارآمیز به آن اضافه می کند.

به همین دلیل، کار درخشان نورپردازی که سازندگان انیمیشن انجام داده اند قابل ستایش است. کار فیلمبرداری آنها از هر نظر ظریف و روشن است. آنها با هنر خود روشن و خاموش شدن دریا را با شدتی غیرطبیعی و با شخصیت های دوست داشتنی که زندگی پردرخششی دارند، ممکن کرده اند.

بخش های روایتی فیلم توسط ویلیام کالینز نوشته شده اند و موضوع های کاملا جذاب را در پیوند با اساطیر بیان می کنند. در حالی که بزرگسالان ممکن است رنج ارایه شده در آن را بیشتر درک کنند، بچه ها بیشتر با بخش امیدوارانه آن ارتباط برقرار می کنند. ارتباط مجدد با ریشه ها و تجلیل از ارزش های شجاعت و فداکاری، موضوع های برجسته فیلم هستند.

با وجود این که تنها دو فیلم بلند انیمیشن در کارنامه تام مور وجود دارد، اما کاملا محرز است که در چند سال آینده و خیلی پیشتر از آنکه دیر شود، می توانیم او را در جایگاهی قرار دهیم که اکنون میازاکی کارتونیست بزرگ ژاپنی را قرار می دهیم.

اینجا استاد جدیدی از انیمیشن حضور دارد که به روش خودش در حال تبدیل شدن به چهره ای افسانه ای و برجسته است.

مور این قدرت را دارد تا ما را به سفری به جهانی فولکلور ایرلند ببرد، سفری که در واقع شبیه هیچ چیز دیگری که پیش از این دیده شده، نیست؛ داستان های کهن از افتخار، شجاعت و ارزش های خانواده که با قدرت از طریق طراحی های رویاگونه، منتقل می شوند.

با تماشای نغمه دریا به راحتی می توان گفت یکی از زیباترین تجربه های فیلم انیمیشن که تاکنون وجود داشته، به دست می آید؛ گوهری درخشان با هیبتی الهام بخش در آمیزه ای از سحر و جادویی جذاب.

گزارش از مازیار معتمدی