برج خاموشان یزد؛ داستان سفر - آی تی گپ

بنت و پِر (Bente and Per) زوج گردشگر اهل نروژ هستند که در شهر فردریکستاد زندگی می نمایند. این زوج به کشورهای مختلفی در قاره های آسیا، اروپا، اقیانوسیه و آفریقا سفر نموده اند و داستان سفرهایشان را در وب سایت خود منتشر می نمایند. هدف آن ها از این کار، انتقال لذت سفر به دیگران است. بنت و پر می خواهند با این کار، مردم را به سفرکردن تشویق نمایند. ساعت 22:15 روزهای زوج می توانید داستان سفر این زوج گردشگر را در خبرنگاران بخوانید.

زمانی که به یزد سفر نموده بودیم و قصد بازدید از برج خاموشان را داشتیم، گروهی که همراهان سفر ما بودند در خصوص مناسک تدفین زرتشتیان صحبت می کردند. بحث بر سر این بود که آیا شیوه ای که زرتشتیان برای دفن کردن مردگان در نظر گرفته اند عجیب و توهین آمیز است یا روشی معقول و مناسب محسوب می گردد.

در حال حرکت به سمت برج خاموشان بودیم. این برج خارج از شهر یزد در ایران واقع شده است. راهنمای تور ما در حین بالا رفتن از کوه دخمه، درباره زرتشتیان را شرح می داد:

یزد در قدیم و در حال حاضر مرکز زرتشتیان ایران بوده و هست. ایرانیان زرتشتی اقوام خود را بعد از مرگ به آنجا می بردند. بدن مرده را می شستند و آن را آماده می کردند تا در دخمه قرار دهند. بدن متوفی را 4 شبانه روز روی برج قرار می دادند. به این ترتیب پرندگان و درندگان گوشت او را می خوردند و تنها استخوان های فرد باقی می ماند. سپس آن را در مرکزی قرار می دادند و دور آن بچه ها به شکل دایره می ایستادند. دایره بعدی زنان و دایره ی آخر مردان قرار می گرفتند. افراد خاصی مسئول حمل جنازه ها به بالای برج بودند و فقط آن ها می توانستند داخل برج رفته و استخوان های مرده را آنجا دفن نمایند.

مدتی بعد برای استراحت ایستادیم. راهنمای تور از ما خواست به دقت منظره اطراف را نگاه کنیم.

آن پایین داخل دشت، می توانید قبرهای مردگان زرتشتی را ببینید.

راهنمای تور شرح داد که مراسم سنتی دفن مردگان در برج خاموشان، دهه 70 در ایران ممنوع شده است.

در شهر کویری یزد، حتی در سردترین ماه زمستان، مدت کوتاهی بعد از طلوع آفتاب هوا به شدت گرم می گردد. همه ما لباس های زمستانی بر تن داشتیم و هنگام کوهنوردی به شدت عرق نموده بودیم و نفس نفس می زدیم. به همین علت هرکدام از توقف ها علاوه بر این که فرصت مشاهده شهر یزد از ارتفاع و بعلاوه رشته کوه های دوردست را به ما می داد، زمانی برای نفس تازه کردن محسوب می شد.

در آن ارتفاع می توانستیم ردیف بادگیرهای معروف یزد را در دشت ببینیم که در امتداد هم قرار گرفته بودند.

راهنمای تور شرح می دهد که یزد قدیمی ترین شهری است که انسان ها به طور پیوسته در آن ساکن بوده اند. زرتشتیان حدود 5 تا 10 درصد جمعیت یزد را تشکیل می دهند. بعلاوه در شهر کرمان، هنوز هم عده زیادی هستند که خود را زرتشتی می دانند.

در مدت دو هفته ای که در ایران بودیم، افراد زرتشتی زیادی را دیدار کردیم و در خصوص آیین ها و سنت های آن ها شنیدیم. یکی از آن ها جشنواره آتش بوده است.

در استان یزد هنوز پنج برج خاموشان به جای مانده است. در این مکان دو برج وجود دارد و هرکدام روی یکی از قله های کوه قرار گرفته اند. زمانی که به یکی از قله ها رسیدیم، منظره زیبایی از قله دیگر و برج خاموشان را می دیدیم.

این برج ها دور از آبادی ساخته شده اند تا جسدها در آرامش بوده و به تدریج ناپدید شوند. به علت سرایت نکردن روح های ناپاک، بو و دسته کرکس ها، ترجیح می دادند برج ها نزدیک به محل سکونت نباشد. اما امروزه شهر یزد توسعه یافته و تقریبا روبه روی دو قله واقع شده است که هر قله دارای یک برج است.

مراسم تدفین زرتشتیان بر اساس ارتباط 4 عنصر آتش، خاک، آب، و هوا، و بعلاوه ارتباط بین نیروهای خیر و شر است. آن ها بر این باوراند که مرگ، آخرین غلبه شر بر خیر است که به وسیله بشر نمایان می گردد. تا زمانی که گوشت از استخوان جدا نگردد، بدن ناپاک و متعلق به شر است. 4 عنصر نمایانگر یزدان هستند و نباید با ناپاکی تماس پیدا نمایند. بنابراین نباید هیچ کس سوزانده گردد، در آب انداخته گردد، یا در زمین دفن گردد. اما استفاده نکردن از هوا غیرممکن است و من هیچ شرحی درباره نگاه کردن به جسد یا ارتباط آن با هوا پیدا ننموده ام.

مردی به نمایندگی از زرتشتیان یزد را دیدیم.

مفهوم برج خاموشان، ترجمه لغت پارسی دخمه نیست، اما رابرت مورفی این کلمه را در سال 1832 از برج هایی مشابه در یزد گرفت و از آن برای معرفی دخمه ها استفاده کرد. بسیاری از زرتشتیان در دهه 800 به سوی هند فرار کردند و این مراسم تدفین در اطراف ایران هنوز اجرا می گردد. مسئله ای که در هند وجود دارد این است که جمعیت کرکس ها در حال کاهش بوده و تا گوشت از استخوان جدا گردد زمان بسیاری طول کشیده و باعث ایجاد شرایط غیربهداشتی می گردد.

دین زرتشت، دینی پارسی است که به وسیله زرتشت پایه گذاری شد. زرتشت در یونانی زاروستر (Zoroaster)، و در حدود سال 600 قبل از میلاد به نام زاراتوسترا شناخته می گردد. دین زرتشت حتی بر اساس آیین های مذهبی مربوط به ایران باستان است. راهنمای ما به ما گفت که این دین اولین مذهب یکتاپرستی است، به بیان دیگر اولین دینی است که تنها یک خدا را می پرستند، یعنی اورمزد. دین زرتشت دینی دووجهی است، که در آن انسان بین خوبی و بدی، و حقیقت و دروغ، انتخاب می نماید، و همین رویه زندگی و اعمال او است که رفتنش به بهشت یا جهنم را مشخص می نماید. اما فکر می کنم برخلاف مسیحیت باشد.

راهنمای تور می گوید اورمزد، خدای یکتا است، اما ارواح و اهریمن های زیادی وجود دارد. جنگ بین خیر و شر در دو روح همزاد صورت می گیرد. بعد از جستجو در اینترنت معلوم شد که اختلافاتی درباره این امر وجود دارد که آیا دین زرتشت یک دین تک خدایی است یا چندخدایی. اما هیچ شک و شبهه ای درباره این که اورمزد بزرگ ترین خدا ولو نه یگانه خدا است وجود ندارد. اورمزد به عنصرآتش مرتبط است، و از بیرون که نگاه می کنید چنین به نظر می رسد که آتش وسیله پرستش در آتشکده زرتشتیان است.

ما از آتشکده یزد تماشا کردیم. ادعا می گردد که در این آتشکده، آتش از سال 470، بدون وقفه در حال سوختن است. عناصر چهارگانه، ستون دین بوده و به خصوص آب و آتش مظهر پاکی به شمار می آیند، اما افراد زیادی هستند که ادعا می نمایند آیین آتش پرستی نسبتا نو است و آتشکده ها در دوران های اولیه پدید نیامده اند. آتشکده ها در یزد با یاری پارسرهای هندی (پارسیان هندی) در سال 1934 ساخته شدند و نسبتا نو هستند. پارسر اصطلاحی هندی به معنای زرتشتیان است.

بر سر در ورودی فروهر زیبا، معروف ترین نماد دین زرتشت واقع شده است. این نماد در پرسپولیس (تخت جمشید) نیز وجود دارد و چنین تخمین زده اند که زرتشت دین اصلی آن موقع بوده است. پیرمرد نماد عقل و تجربه است. بال ها نشانگر عنصر هوا و رو به بالا، به سمت خدا هستند. دست بالا آمده به آینده و رفتن به راه راست در زندگی اشاره دارد. پیرمرد حلقه ای در دست دارد که نماد عهد و پیمان آینده است. بعضی بر این باوراند که این حلقه خاستگاه حلقه ازدواج است. دم او به سه قسمت تقسیم می گردد: افکار زشت، کردار زشت، و گفتار زشت که همگی باید کنار بگذاریم تا در زندگی پیشرفت کنیم. ما تمام این شرحات را از راهنمای خود دریافت کردیم.