همه چیز درباره ضرب المثل - دایرکتوری کامل ضرب المثل های ملل - آی تی گپ

با ما همراه باشید و درباره وبلاگ ساعت اینترنتی بیشتر بدانید.

خبرنگاران | سرویس سرگرمی - توانایی در به کار بردن ضرب المثل های فارسی و ایرانی به دانش ما از آن ها بستگی دارد. در این مطلب تصمیم داریم تعریف کاملی از ضرب المثل را به همراه تاریخچه آن ارائه کنیم.

در این مطلب بخوانید:

• ضرب المثل چیست؟
• تاریخچه ضرب المثل
• ضرب المثل های فارسی بر اساس حروف الفبا

• ضرب المثل های ملل و گویش های مختلف
  • ضرب المثل فارسی
  • ضرب المثل انگلیسی
  • ضرب المثل چینی
  • ضرب المثل فرانسوی
  • ضرب المثل ترکی
  • ضرب المثل ژاپنی
  • ضرب المثل بختیاری
  • ضرب المثل عربی
  • ضرب المثل کردی
  • ضرب المثل افغانی

ضرب المثل چیست؟

ضرب المثل گونه ای از بیان محسوب می گردد که معمولاً تاریخچه و داستانی پندآموز در پس بعضی از آن ها نهفته است. بسیاری از این داستان ها از یاد رفته اند، و پیشینه بعضی از امثال بر بعضی از مردم روشن نیست؛ بااین حال، در سخن به کار می رود. شکل درست این واژه مَثَل است و ضرب در ابتدای آن اضافه است. به عبارت دیگر، ضرب المثل به معنای مَثَل زدن (به فارسی: داستان زدن) است.

زبانشناسان هنوز نتوانسته اند تعریف مشخصی از ضرب المثل ارائه نمایند. با این حال، تعریفی که فردریش سیلر ارائه نموده را می توان معروف ترین تعریف از ضرب المثل دانست. او می گوید:

ضرب المثل سخنان برجسته، روشن و پند آمیز و مستقل که در زبان مردم رایج است. در واقع ضرب المثل سخن کوتاه و مشهوری است که به قصه ای عبرت آمیز اشاره می نماید

تاریخچه ضرب المثل

در خصوص پیدایش و رواج امثال و اصطلاحات مثلی هیچ گونه اطلاعی در دست نیست. جملاتی که امروزه به عنوان امثال و حکم شناخته شده و در تکلم عموم جاری است، ابتدا گفتار لحظه ای و ترواش برق آسای اندیشه انسان سخن گو بوده که به لحاظ مؤثر بودن، دقیق بودن و دلنشین بودن آن در ذهن مخاطب حک و سپس تکرار شده است. اولین گوینده یک عبارت مثلی به همان اندازه ناشناس است که گویندگان و نویسندگان اشعار فولکلوریک و اساطیر باستانی.

ضرب المثل های ملل و گویش های مختلف

ضرب المثل منحصر به زبان فارسی نیست و در همه زبان ها وجود دارد. از این جمله می توان به ضرب المثل انگلیسی، ضرب المثل چینی، ضرب المثل ژاپنی و...اشاره نمود.علاوه براین، گویش های دیگر در یک زبان نیز ضرب المثل های مخصوص به خودشان را دارند. به عنوان مثال، در کشور ایران، بیش از 40 ضرب المثل ترکی و ضرب المثل کردی نیز داریم که با انواع فارسی آن متفاوت است.

ضرب المثل فارسی

1. از اون ماست کل عباس، چشام دید و دلم خواست.

(این ضرب المثل درباره شخص هوسبازی به کار می رود که هر چه ببیند، دلش بخواهد.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

2. از کوزه همان برون تراود که در اوست

گفتار و رفتار هر کس بر اساس ذات و درونیات اوست.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

3. از این حسن تا آن حسن صد گز رسن.

(اشاره به دو چیز ظاهراً مشابه که از نظر ارزش و مقام تفاوت زیادی با هم داشته باشند.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

4. آسه برو آسه بیا که گربه شاخت نزند

یعنی برای آن که آسیبی متوجه تو نگردد، نباید جلوی چشم دیگران عرض اندام کنی.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

5. از درد ناعلاجی به گربه می گه خانوم باجی.

(وقتی که به ناچار مجبور به پذیرش چیز یا کس دیگری بشوند، این ضرب المثل را به کار می برند.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

6. اگر جراحی، پیزی خود تو جا بنداز.

(نظیر: اگر لالایی بلدی، چرا خوابت نمی برد؟)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

7. اگه روت نمی شه غربیل بگیر جلوت.

(به تمسخر به کسی می گویند که از انجام کاری یا رفتن به جایی و یا در بیان مطلبی بی مورد و بی دلیل خجالت بکشد.)

به منظور دسترسی به فهرست جامع ضرب المثل های فارسی با معنی بر اساس حروف الفبا، این لینک را دنبال کنید:

ضرب المثل انگلیسی

Rome was not built in a day

رم یک روزه ساخته نشد. (گر صبر کنی ز غوره حلوا سازی.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

You saw nothing, you heard nothing

تو هیچ چیز ندیدی. تو هیچ چیز نشنیدی. (شتر دیدی ندیدی.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

The early bird catches the worm

اولین پرنده کرم را به دست می آورد. (سحر خیز باش تا کامروا باشی.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

Don`t bite off more than you van chew

(لقمه عظیم تر از دهانت برندار.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

As you make your bed, you must lie on it

همان طور که رخت خوابت را مرتب کردی باید بر آن بخوابی. (خود نموده را تدبیر نیست یا از ماست که بر ماست.)

ضرب المثل چینی

1. در حالی که بر خرت سوار هستی، به اسب هم نگاهی بینداز

یعنی به آنچه داری قانع باش؛ ولی در عین حال به پیشرفت هم فکر کن و به دنبال کسب شرایط بهتر هم باش.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

2. یک فضله موش یک کاسه فرنی برنج را از بین می برد.

یعنی یک چیز بد و نادرست وقتی در یک مجموعه قرار بگیرد، همه را تباه می نماید. مثلا یک انسان فاسد می تواند روی اخلاق جماعتی از انسان ها تأثیر مخرب داشته باشد.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

3. سی سال رود شرقی، سی سال رود غربی

یعنی شانس راستا زندگی انسان را در طول زمان تغییر می دهد.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

4. ثروت انسان به سه نسل بعدی منتقل نمی گردد.

یعنی هر کسی باید برای به دست آوردن پول خودش کوشش کند.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

5. اگر یک سال موفقیت می خواهی دانه بکار. اگر ده سال موفقیت می خواهی درخت بکار. اگر صد سال موفقیت می خواهی مردم را پرورش بده.

این ضرب المثل به لزوم توجه به نیروی انسانی کشور و تربیت انسان ها می پردازد.

ضرب المثل فرانسوی

Mieux vaut tard que jamais

ترجمه: دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

Fou advise bien une sage

ترجمه: عاقل ممکن است از دیوانه پند بگیرد..

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

Petit a petit, loiseau fait son nid

ترجمه: کمی طول می کشد تا پرنده لانه اش را بسازد.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

Qui navance pas, recule

ترجمه: کسی که گام بر نمی دارد، همواره عقب است.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

Un tiens vaut mieux que deux tu lauras.

ترجمه: یک پرنده در دست، بهتر از دو پرنده در شاخ و برگ. (نظیر: سرکه نقد به از حلوای نسیه.)

ضرب المثل ترکی

کاسیب گییسه دییه رلر هاردان تاپدین، دولتدی (دولتلی) گییسه دییه رلر مبارکدیر

آدم فقیر اگر چیز نوی بپوشد می گویند از کجا پیدا کردی؟ آدم پولدار اگر لباس جدیدی بپوشد، می گویند مبارک باشد.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

یلی یانان، یوغوردی پوفلییه پوفلییه ییه ر

کسی که زبانش سوخته، حتی ماست را فوت می نماید و می خورد، یعنی اگر کسی از نتیجه یک کار ضرری دیده باشد، دفعه بعد قبل از این که چنین کاری انجام دهد، چندین بار فکر می نماید که آیا این کار درست است یا نه.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

ضرابخانا آچمامیشام

ضرابخانه باز ننموده ام. (سر گنج ننشستم)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

ریحان مرزه کردیسینه گتمیرکی

به کرت و باغچه ریحان مرزه که نمی رود. یعنی: این کار مشکلاتی هم دارد، جشن و ضیافت که نیست.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

لای لای بیلیرسن نیه یاتمیرسان؟

اگر لالایی بلدی چرا خوابت نمی برد؟

ضرب المثل ژاپنی

1. قورباغه، قورباغه به وجود می آورد. (نظیر: گندم از گندم بروید جو ز جو)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

2. اگر فریاد بزنی به صدایت گوش می دهند و اگر آرام بگویی به حرفت گوش می دهند. قدرت کلماتت را بالا ببر نه صدایت را.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

3. وقتی از اخلاق یک فرد سر در نمی آوری به دوستانش نگاه کن.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

4. اگر از کسی متنفری بگذار زنده بماند.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

5. کسی که پول می سارق اعدام می گردد؛ اما کسی که زمین می سارقد، شاه می گردد.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

6. این مرغ است که به خروس می گوید آواز بخواند.

ضرب المثل بختیاری

1. آدمی که مالس اِره، ایمونس هم اِره.

معنی: کسی که مالش می رود، ایمانش هم می رود.

کنایه از اینکه کسی که مالش به سرقت برود، ممکن است با مظنون شدن به این و آن، ایمانش هم از دست برود

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

2. تیلی که تخم ناد، هندا داسه

معنی: جوجه ای که تخمگذار شد، همسن مادرش است.

کنایه از: فرزندی که ازدواج کرد و بچه به جهان آورد، همسن پدر و مادرش شده است.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

3. اِگون گرگ زی به گله، اِگون از خوی سگ مونه

معنی: میگن گرگ زد به گله میگویند از خوبی سگ مان است

کنایه ای بی پرده وسریع از بی مسئولی کسی یا کسانی است که عهده دار وظیفه ای باشند، ولی به وظیفه خود به درستی عمل نمی نمایند.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

4. آسیو دراره، لوینه کپنه.

معنی: آسیاب در می آورد (فراوری می نماید)، آسیابان (لوینه) می بلعد. (مصرف می نماید).

این مثل را بیشتر در خصوص فراوری نمایندگان و نان آوران خانه بکار می برند، زمانیکه مصرف نمایندگان، رعایت اندازه و اعتدال را ننمایند.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

5. کدخدائی بارت اِخواه سه من دومن آرد اِخواه

معنی: کدخدائی سیاست و کیاست می خواهد و دوم کرم و بخشش (توجه به معیشت مردم)

این ضرب المثل در کفتگو ها به کسانی اشاره می گشت که در پست و مقام داده شده به آن ها لیاقت و درایت کافی را نداشتند.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

6. ار جووم دهرست، السم نه پهرست.

معنی: اگر پیراهنم پاره شد. اصلم نپرید (از بین نرفت).

این ضرب المثل بیانگر این نکته است که فقر و تنگدستی، اصالت خانوادگی و ارزش های اصیل را از بین نمی برد.

ضرب المثل های عربی

1. المعیدی تسمع به خیر من أن تراه

(نظیر: آواز دهل شنیدن از دور خوش است.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

2. عند الشدائد تعرف الإخوان.

ترجمه: برادران در سختی ها شناخته می شوند. (نظیر: دوست آن باشد که گیرد دست دوست در پریشان حالی و درماندگی)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

3. السکوت أخو الرّضا.

ترجمه: سکوت برادر رضایت است. (نظیر: سکوت علامت رضاست.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

4. القلب یهدی إلی القلب.

(نظیر: دل به دل راه دارد.)

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

5. لا تکن رطبا فتعصر ولا یابسا فتکسر.

ترجمه: نه زیاد نرم باش نه تندخو.

ضرب المثل کردی

1. قه ل وه قه یه ژی رو و رِه ش.

معنی و معادل فارسی: دیگ به دیگ می گه روت سیاه.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

2. جه نگ ژن و شوی وه قه تال موی.

معنی: دعوا زن وشوهر به اندازه یک تارموهم ارزش ندارد.

معدل فارسی: چیزی نزدیک به زن و شوهر دعوا نمایند ابلهان باور نمایند.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

3. تا دووری س ی وی سووری تا نزیکی مارمه ووکی.

معنی: انسان ها تا از هم دور هستند همدیگر را دوست دارند، اما وقتی در کنار هم باشند آن عطش دوری را ندارند.

معادل فارسی: این مثل در فارسی به صورت دوری و دوستی به کار می رود.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

4. قسه یه گ وشتی پ ی ناگری، گ وشتی پ ی دامه نه.

معنی: سخنی که متناسب با شرایط زمانی و مکانی نباشد از به زبان آوردن آن زیان بار می شوی.

معادل فارسی: هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

5. رووی ده سی وه ئه نجیر نه ره سی وه ت. که ره سه.

معنی: روباه دستش به انجیر نمی رسد می گوید نارس است.

معادل فارسی: گربه دستش به گوشت نمی رسه میگه بو میده.

ضرب المثل افغانی

1. آب از سر بند بسته می گردد

معنی: باید هر اصلاحی را از مبدا و منشا آن انجام داد.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

2. آو طرف آو ریز خو موره

معنی: آب به طرف آبریز خود می رود.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

3. تنگ آمد د جنگ امد

معنی: چون عرصه بر او تنگ شد ناگریز کمر به جنگ بست. یا به عبارتی کارد به استخوان رسید.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

4. کاسه را به کوزه می زنی و کوزه را به کاسه

معنی: به کسی گفته می گردد که بداخلاقی و تندخویی می نماید. یا می توان به عبارتی گفت: کاسه و کوزه شکستن.

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

5. میرات خه ر وه که متار ره سی.

معنی: میراث خر به کفتار می رسد

~~✦✦~~✦✦~~✦✦~~

6. موش لوش خورده

معنی: در خصوص کسی گویند که خیلی خسیس شده باشد.

سخن سرانجامی

در این مطلب، سعی کردیم تعریف کاملی از ضرب المثل به همراه تاریخچه ای از آن را بیان کنیم. سرانجام از شما دعوت می کنیم تا نگاهی به بیش از 60 ضرب المثل خنده دار فارسی با معنی و مفهوم آن ها نیز بیاندازید. لطفا اگر در باب ضرب المثل ها و ریشه و منشاء آنها مطالبی در دست دارید در قسمت نظرات برای ما ارسال کنید.